تست الایزا (ELISA) که مخفف (Enzyme-linked immunosorbent) میباشد، روشی که در آن از برهمکنش بین آنتی ژن و آنتی بادی برای تشخیص ایمنی و کشف بیماری های موجود در خون است.
این تکنیک در سال ۱۹۷۱، توسط پیتر پرلمن و اوا انگوال در دانشگاه استکهلم سوئد معرفی شد. الایزا یک روش بیوشیمیایی رایج، ارزان و نسبتاً دقیق است که معمولا برای اندازهگیری غلظت آنتی بادیها یا آنتی ژنها در خون استفاده میشود.
روش انجام تست الایزا به این صورت هست که یک نمونه خونی گرفته شده و در دور بالا سانتریفوژ میشود. پس از جداسازی سرم خون از ذرات٬ یک ماده معرف (کانژوگه) به سرم خون اضافه میشود که محلول را رنگی میکند و وجود پادتنهای ضد ویروس موردنظر را مشخص می سازد.
الایزا را میتوان با تعدادی تغییر در اصول روش اصلی انجام داد، این تغییرات منجر به ایجاد ۴ روش مختلف از آزمون الایزا میشوند، این روشها شامل موارد زیر هستند:
مرحله کلیدی در تمام انواع الایزا، تثبیت آنتی ژن مورد نظر است که میتواند با جذب مستقیم به پلیت الایزا یا به طور غیرمستقیم از طریق یک آنتی بادی که به پلیت الایزا متصل شده است، انجام شود. سپس آنتی ژن به روش مستقیم با آنتی بادی اولیه نشاندار شده با آنزیم یا به طور غیرمستقیم با آنتی بادی ثانویه نشاندار شده با آنزیم مورد شناسایی قرار میگیرد. آنتی بادیهای شناسایی کننده معمولاً با آنزیمهای فسفاتاز قلیایی (AP) یا آنزیم پراکسیداز ترب کوهی(HRP) برچسب گذاری میشوند. انتخاب زیادی از سوبستراها برای انجام ELISA با استفاده از یکی از آنزیمهای فسفاتاز قلیایی یا پراکسیداز ترب کوهی وجود دارند. انتخاب سوبسترا به میزان حساسیت سنجش مورد نظر و ابزار دقیق موجود برای تشخیص سیگنالهای آزمون (اسپکتروفتومتر، فلورومتر یا نور سنج) بستگی دارد.
شامل Coating آنتی ژن یا آنتی بادی اختصاصی در کف چاهکها است که توسط کارخانه سازنده کیت انجام میشود.
در این مرحله فضاهای خالی بین آنتی ژنها یا آنتی بادی های coat شده در کف چاهک، با یک پروتئین خنثی پر میشود، که توسط تولید کننده کیت انجام میگیرد. آلبومین سری گاوی از رایجترین بلاک کننده ها میباشد.
بیشتر بخوانید : نکات ایمنی در آزمایشگاه
این مرحله از تست الایزا سرم بیمار و یا معرفهای دیگر نظیر استانداردها و کنترلها، درون چاهکها ریخته میشود.
انکوباسیون به معنای مدت زمان مشخص در درجه حرارت مشخص میباشد. معمولا در دمای ۲۵ یا ۳۷ درجه صورت میگیرد. در این فرآیند آنتی ژنها و آنتی بادی های موجود در چاهک ها با هم واکنش نشان دهند.
این مرحله معرف نشاندار شده با آنزیم که به کانژوگه معروف است به منظور نشاندار کردن واکنشهای آنتی ژن و آنتی بادی افزوده میشود.
در این مرحله با محلول شستشوی کیت، درون چاهک ها شستشو داده میشود، تا آنتی ژنها و آنتی بادی های غیر اختصاصی که در واکنش شرکت نکرده آمد و OD کاذب ایجاد میکنند، از محیط چاهک ها تخلیه شوند. این مرحله توسط دستگاه الایزا واشر صورت میپذیرد.
در این مرحله از تست الایزا یک معرف دیگر به چاهک ها اضافه میشود که سوبسترا نام دارد. سوبسترا با کانژوگه واکنش نشان داده و سبب تشکیل رنگ درون چاهک ها میگردد.
در ادامه تست الایزا یک معرف دیگر به نام Stop به چاهک ها اضافه میشود. این معرف سبب متوقف کردن واکنش آنزیمی و در نتیجه جلوگیری از افزایش رنگ درون چاهک ها میگردد.
در این مرحله میزان جذب محتوای چاهک ها به کمک دستگاه الایزا ریدر در طول موج های مشخص اندازه گیری میشود.
بیشتر بخوانید : معرفی سمپلر و انواع آن
روش ELISA سه نوع مختلف از دادههای خروجی را ارائه میدهد:
تست الایزا را در حالت معمول برای ردیابی آنتی ژن یا آنتی بادی بکار می برند بدین ترتیب که یکی از این دو ماده در بستر جامد ثابت میشود و برای ردیابی دومی بکار گرفته میشود، اما اساساً برای ردیابی هر جفت ماده ای که مثل جفت آنتی ژن و آنتی بادی به هم گرایش داشته و قدرت اتصال مناسبی نسبت به هم دارند میتواند بکار گرفته شود. بطور کلی تست الایزا اهمیت زیادی در علم پزشکی دارد.