آشنایی با روش نصب و نگهداری میکروسکوپ

میکروسکوپ:

میکروسکوپ ( Microscope ) برگرفته از واژه های یونانی micros به معنای کوچک و skopien به معنای دیدن یا بررسی کردن است. در این مقاله می خواهیم درباره روش نصب و نگهداری میکروسکوپ های مورد استفاده که در مشاغل بالینی ارائه می گردد صحبت کنیم.

میکروسکوپ ها با توجه به رنگ زمینه با اسامی متفاوت  طبقه بندی می شوند:

• میکروسکوپ نوری با میدان دید شفاف
• میکروسکوپ نوری با میدان دید تیره
• میکروسکوپ نوری فلورسانس
• میکروسکوپ نوری فاز کنتراست ( Phase Contrast Optical Microscope )
• میکروسکوپ نوری تداخلی ( Interference Optical Microscope )
• میکروسکوپ نوری نور پلاریزه
• میکروسکوپ نوری معکوس یا اینورت ( Inverted Optical Microscope )
• میکروسکوپ استریوسکوپ ( سه بعدی ) Stereoscopic Microscope
• استرئو میکروسکوپ یا لوپ ( Stereo Microscope )

نگهداری عمومی میکروسکوپ:

میکروسکوپ دستگاه بسيار دقيق و ظريفي است. به منظور سالم نگهداشتن بخشهای نوری و نگهداري ميكروسكوپ در بهترين شرايط، اجزاي مکانیکی و الکتریکی ميكروسكوپ بايد حفظ شوند. هر قسمت از میکروسکوپ با استفاده از پیشرفته ترین تکنولوژي ها تولید شد ه است و سواركردن قطعات و تنظیم آن در کارخانه با استفاده از تجهیزات خاص انجام میشود.

درطی این مراحل، محدودة خطاي مجاز  بخش های مختلف دستگاه، ازطریق تکنولوژي هاي پیشرفته کاملاً کنترل می شود.

تمیزکردن محل میکروسکوپ، نصب و استفاده دقیق از آن، برای داشتن عمر کاربری طولانی لازم است. رطوبت، گرد و غبار و شرایط نامناسب برق، استفادة نادرست، یا نصب نامناسب در نگهداري ميكروسكوپ، اثر نامطلوب دارد. نگهداری میکروسکوپ مستلزم توجه و صبر زیادی است. این کار فقط باید توسط پرسنل باتجربه، با استفاده از وسايل ویژه انجام شود.

• از تنظیم بودن صفحه مکانیکی اطمینان حاصل نمایید. صفحه باید به آرامی در تمام جهات ( X-Y ) حرکت کند و در وضعیت انتخاب شده توسط کاربر باقی بماند.
• مکانیسم تنظیم فاصله کانونی را امتحان کنید. فاصله کانونی انتخاب شده توسط کاربر میکروسکوپ باید ثابت باقی بماند. ارتفاع نباید از آنچه توسط کاربر میکروسکوپ تعیین شده، تغییر کند.
• عملکرد دیافراگم را کنترل کنید.
• همه اجزای مکانیکی را تمیز نمایید.
• میکروسکوپ را مطابق با توصیه های سازنده روغن کاری کنید.
• تنظیم بودن گیره نگهدارنده نمونه را کنترل نمایید.
• تنظیم بودن اجزای نوری را کنترل کنید.

الزامات نصب و راه اندازی میکروسکوپ:

میکروسکوپ ها به طور معمول از برق ولتاژ 110-220V و فركانس 60Hz استفاده می کنند. بعضی یک منبع كنترل كننده تنظيم شدت نور دارند. بعضي ديگر یک آینه نيز دارند که ازطریق آن نور به اسلاید قرارگرفته روی صفحه هدايت می شود.

آينه به لامپ ارجحیت دارد. چنین میکروسکوپ هایی اغلب در خانه هاي بهداشتي در مناطق دور از مراکز شهری، جایی که خطوط برق وجودندارد كاربرد دارند. نصب و راه اندازي انواع میکروسکوپ ها نياز به الزامات تخصصي هر کدام دارد؛ يك میکروسکوپ فلورسانس به یک اتاق تاریک نیاز دارد تا مشاهدات امكان پذير شوند.

روش های تمیز کردن میکروسکوپ:

تمیزکردن میکروسکوپ یکی از مهمترین کارهای ضروری می باشد که مواد زیر برای این منظور مورد نیاز است:

• یک تکه پارچه تمیز مانند دستمال
• یک شيشه محلول تمیزکنندۀ لنز که میتوان از عینک فروشی ها تهیه کرد. به طور کلي این محلول روي روکش محافظ لنزها و يا چسب مورد استفاده در مونتاژ آنها تأثیرگذار نیست. در میان محلولها تمیزکننده های که زياد مورد استفاده قرارمی گیرند اتی لاتر ، گزیلن  و بنزین سفید  توصيه مي شوند.
• کاغذ لنز که معمولاً از عینک فروشی ها می توان تهیه کرد. اگر تهیة آن ممکن نیست، می توان از کاغذ جاذب نرم یا پنبه نرم پزشکی استفاده کرد. همچنین از یک تکه پارچه ابریشم نرم نیز میتوان استفاده کرد.
• یک تکه دستمال چرمی خیلی نازک که میتوان از فروشگاه هاي فروش کفش تهیه نمود.
• حباب لاستيکی برای دمیدن هوا. این وسیله را میتوان در آزمایشگاه با اتصال یک پیپتپاستور به حباب لاستیکی ساخت.
• روکش پلاستیکی برای حفاظت میکروسکوپ از محیط پیرامون زماني که از آن استفاده نمیشود.
• از یک محافظ پارچه ای با بافت مشابه با دستمال نیز میتوان استفاده نمود.
• یک برس نرم از موی شتر یا یک قلم موی نرم نقاشی. بهتر است موی برس، طبیعی، با طول یک نواخت و بافت خیلی نرم، خشک، و فاقد روغن باشد. احتمالاً در فروشگاه های عکاسی میشود آن را تهیه نمود. همچنین ممکن است ابزار مشابهی در فروشگاه های لوازم آرایش پیدا کرد.
• یک بسته 250 گرمی سیل کیا ژل . این ژل برای کنترل رطوبت در جعبه نگهداری میکروسکوپ که فاقد منافذ است به کار میرود.وقتی با رطوبت اشباع شود، تغییر رنگ میدهد که نمايانگر زمان جایگزینی یا تجدید آن است. سیل کیا ژل وقتی در شرایط خوبی است، عموماً رنگ آبی دارد و وقتی با رطوبت اشباع شد صورتی مي شود.
• لامپ ها و فیوزهای جایگزین. باید مدلی مشابه آنچه که توسط سازنده نصب شده است، داشته باشند یا مشخصات یکسانی را دارا باشند.

نکات لازمی که در هنگام کار با میکروسکوپ باید به آن ها توجه نمایید:

• دقت و کنترل کردن از تنظیم بودن اجزای نوری
• توجه به تنظیم بودن گیره های نگهدارنده نمونه
• روغن کاری میکروسکوپ بر اساس توصیه های سازنده
• تمیز کردن تمام اجزای مکانیکی دستگاه
• کنترل کردن عملکرد و کارکرد دیافراگم
• کنترل کردن مکانیسم تغییر و تنظیم فاصله کانونی
• توجه به تنظیم بودن صفحه مکانیکی

مراقبت هاي ويژه در آب و هواي گرم:

در آب و هواي گرم مانند آب و هواي خشک مهمترين عاملي که بر ميکروسکوپ اثر مي گذارد گرد و خاک است زيرا اين عامل اثر مستقيم بر قسمت هاي مکانيکي و نوري يک ميکروسکوپ مي گذارد. اين مشکل مي تواند به وسيله اقدامات زير حل شود:

• هميشه زماني که از ميکروسکوپ استفاده نمي کنيد آنرا به وسيله يک روکش پلاستيکي بپوشانيد.
• بعد از استفاده از ميکروسکوپ به وسيله هواکش لاستيکي و با به جريان انداختن هوا، ميکروسکوپ را تميز کنيد.
• عدسي ها را با استفاده از يک بورس مو تميز کنيد. اگر آلودگي و گرد و خاک به سطح قسمت هاي نوري چسبيده شده باشد، سعي کنيد به وسيله کاغذ مخصوص عدسي آن را پاک کنيد در عين حال سطح عدسي را براي جلوگيري از خراشيدگي به نرمي پاک کنيد.

مراقبت هاي ضد قارچي ويژه در آب و هواي مرطوب:

در آب و هواي مرطوب و به طور کلي گرم ميکروسکوپ ممکن است تحت تأثير قارچ ها به خصوص بر روي سطح عدسي ها و در بين شيارهاي پيچ ها و زير نقاط حفاظت کننده رنگ شده، قرار بگيرد. اگر اين تجهيزات بطور کامل حفاظت نشوند ممکن است در يک زمان کوتاه بي فايده گردد.

بیشتر بدانید: لنز چشمی میکروسکوپ

دستورالعمل هاي مراقبتي زير در جلوگيري از رشد قارچ ها مؤثر مي آيد:

• در شب ميکروسکوپ را در يک جعبه اي که به يک لامپ الکتريکي (زير 40 وات باشد) مجهز شده باشد نگهداري کنيد. لامپ باید در بالاي جعبه و نزديک به صفحه 2 چشمي ميکروسکوپ نگهداري شود و در تمام طول شب روي آن روشن بماند. جعبه نيز بايد چند سوراخ داشته باشد تا به هوا اجازه به گردش در آمدن را بدهد. دماي داخل جعبه نبايد از 50 درجه تجاوز کند تا خواص اجزاي روغن کاري شده ميکروسکوپ تحت تأثير قرار نگيرد.
• اگر استفاده از جعبه همراه با لامپ الکتريکي ممکن نيست، به عنوان يک پيشنهاد ديگر يک عامل خشک کننده مثل ژل سيليکون يا برنج مي تواند استفاده شود.
• بررسي کنيد که ميکروسکوپ زير يک جعبه حفاظت کننده و يا زير پوششي که از محصولاتي مشابه ساختار يک دستمال کاغذي (از نظر جنس و لطافت) باشد، نگهداري میشود. از اينکه عامل خشک کننده در يک وضعيت مناسب باشد اطمينان حاصل کنيد و اگر اين مورد مناسب نبود آنرا جايگزين کنيد.
• ميکروسکوپ را به طور دوره اي تميز کنيد. اگر بايد عدسي ها لمس شوند از يک دستکش لاستيکي استفاده کنيد. اين عمل از ايجاد هر اثر انگشت جلوگيري مي کند و احتمال رشد قارچ را کاهش مي دهد.
• اگر هيچکدام از پيشنهادهاي گفته شده امکان پذير نباشد، ميکروسکوپ را در مکاني با گردش دوره اي هوا قرار دهيد. زماني که از ميکروسکوپ استفاده نمي کنيد مي توانيد آن را به مدت کوتاه زير نور خورشيد قرار دهيد. اين عمل رطوبت را کاهش مي‌دهد و احتمال خطر رشد قارچ ها را روي سطح تجهيزات را کاهش مي دهد.
• وجود تهويه هوا (کنترل دما و رطوبت) به گونه اي قابل توجه از رشد قارچ بر روي ميکروسکوپ جلوگيري مي کند. اگر سيستم تهويه هوا در مکاني که ميکروسکوپ نصب شده است بطور مداوم نباشد براي کنترل رطوبت بايد اقداماتي و احتياطاتي صورت گيرد.

آموزش کار با میکروسکوپ:

میکروسکوپ، این دستگاه آزمایشگاهی با داشتن اجزایی چون عدسی ها (چشمی و شیئی)، پیچ تنظیم، پیچ تنظیم دقت، پایه اصلی، بازو، پنل، دیافراگم، گیره های لام گیر و منبع موتور به افراد امکان مشاهده نمونه های ریزی که با چشم مسلح قابل دیدن نیست را فراهم می نماید.

در واقع در صورت استفاده و کار با میکروسکوپ لازم است تا در ابتدا ضمن قرار دادن میکروسکوپ بر روی سطحی صاف، نمونه مورد نظر را در لام، زیر عدسی میکروسکوپ قرار دهید. سپس با چرخاندن عدسی شیئی جهت قرار گیری ضعیف ترین عدسی در مقابل عدسی چشمی، نمونه را مشاهده نمایید. البته می توان با تنظیم دیافراگم، میزان نور را نیز تنظیم کرد.

لازم به ذکر است که در صورت تار بودن تصویر نمونه، باید با چرخاندن پیچ تنظیم و پیچ تنظیم دقیق به وضوح مناسبی از آن برسید.

همچنین باید توجه نمایید که در صورت بزرگ نمایی بیشتر، می توان ضمن افزایش فاصله عدسی با نمونه، از عدسی قوی تری نیز استفاده کرد. (در صورت استفاده از عدسی ضعیف، بهتر است نمونه را در فاصله ۱ سانتی متری از عدسی تنظیم کنید.)

در واقع بهتر است برای مشاهده نمونه، از ضعیف ترین عدسی به سمت قوی ترین عدسی بروید.

نتیجه گیری:

میکروسکوپ‌ها از تجهیزات بسیار حساس و گران قیمت آزمایشگاهی هستند. استفاده و نگهداری نادرست از این تجهیزات نه تنها منجر به ایجاد تصاویر غیرقابل اعتماد و بی‌کیفیت می‌شود‌، بلکه باعث می‌شود دستگاه آسیب دیده و طول عمر مفید آن نیز کاهش یابد.

با توجه به مطالب ذکر شده در مقاله بالا می‌توان نتیجه گرفت که میکروسکوپ‌ها باید در شرایطی نگهداری شوند که به دور از هرگونه آلودگی توسط گرد و غبار و بخارات شیمیایی، ارتعاش و تغییرات دما باشند.

فراهم‌سازی چنین وضعیت ایده‌آلی اغلب دشوار است. به همین دلیل لازم است کاربران با رعایت یک‌سری نکات، تا حد امکان از آلوده شدن میکروسکوپ بکاهند.

با رعایت این اقدامات، اجزای اصلی نوری و مکانیکی میکروسکوپ آسیب کم‌تری می‌بینند و حتی می‌توان تا چند نسل از میکروسکوپ استفاده نمود.

برای خرید مواد آزمایشگاهی شیمیایی و صنعتی و یا خرید تجهیزات آزمایشگاهی شما میتوانید با مراجعه به فروشگاه شرکت آثل طب از خدمات آزمایشگاهی برخوردار شوید.