شستشوی ظروف آزمایشگاهی با چه ابزاری انجام می شود؟

در بسیاری از پروژه­ های آزمایشگاهی لازم است برای انجام آزمایش مورد نظر ابتدا شرایط و محیط مناسب برای آن آزمایش را فراهم کرد تا نتایج حاصل از آزمایش درست و با خطای کمتری بدست آید. یکی از این شرایط که تاثیر غیرقابل چشم پوشی در نتایج نهایی آزمایش دارد شستشوی ظروف آزمایشگاهی است. روشهای گوناگونی برای شستشوی ظروف آزمایشگاهی در آزمایشگاه های مختلف  بدلیل متفاوت بودن نوع آلودگی وجود دارد که یکی از این روش­ ها، روش شستشوی دستی است که نیازمند شستشو با اسید یا باز، مواد ضدعفونی­ کننده، آب ریختن یا غوطه ور کردن در آب است که می تواند در تشت­ های پلاستیکی انجام شود. این روش نیاز به این دارد که بعد از کامل شدن عمل شستشو با محلول های ضدعفونی­ کننده، که با توجه به نوع آلودگی ظروف انتخاب می­ شوند زیر آب مقطر گرفته ­شوند که معمولاً باعث کامل شدن عمل شستشو می شود. لازم بذکر است آب صابونی داغ هم می ­تواند به شکل موثری ظروف شیشه­ ای آلوده را تمیز کند.

توصیه‌های ایمنی برای پاکسازی شیشه آلات آزمایشگاهی

حین پاکسازی شیشه‌آلات آزمایشگاهی ممکن است مواد اسیدی و بازی و شوینده‌های قوی استفاده شود که برخی از آن‌ها قابل اشتعال و خورنده بوده و در صورت تماس با پوست می‌توانند آسیب‌های جدی را برای کاربر به دنبال داشته باشند. علاوه‌بر این بخار ناشی از این مواد نیز ممکن است مجاری تنفسی کاربر را تحریک کند. در کنار این مسائل، کار با شیشه آلات آزمایشگاهی به خودی خود نیز خطراتی را به همراه دارد. شیشه‌های شکسته و یا ترک خورده می‌توانند منجر به آسیب دیدن کاربر شوند. به همین دلیل رعایت نکات ایمنی هنگام پاکسازی شیشه‌آلات آزمایشگاهی ضروری است. در ادامه‌ برخی از مهم‌ترینِ این نکات را برای شما ذکر کرده‌ایم.

۱- برای جلوگیری از شکستن ظروف و آسیب دیدن کاربر، در نگهداری و حمل و نقل آن‌ها دقت کنید.

۲- ظروف شیشه‌ای را قبل از هر بار استفاده بازرسی کرده و در صورت وجود خراش و یا ترک روی ظرف، از آن استفاده نکنید.

۳- برای تمیز کردن شیشه‌آلات آزمایشگاهی، از برس و اسفنج‌های نرم استفاده نمایید.

۴- هنگام تمیز کردن داخل ظروف شیشه‌ای، دقت داشته باشید که ممکن است درون آن‌ها ترک و یا شکستگی وجود داشته باشد و منجر به آسیب دیدگی و بریدن دست شود.

5- جهت کاهش احتمال شکستن شیشه‌آلات آزمایشگاهی، روی سینک از مت‌های پلاستیکی استفاده کنید.

۶- سینک ظرفشویی را بیش از حد پر نکنید.

۷- از قرار دادن اجسام فلزی و سخت مانند میله‌ی همزن ‌های آزمایشگاهی و … در داخل ظروف شیشه‌ای خودداری کنید. زیرا این مسئله ممکن است باعث خراشیده شدن و شکستن شیشه شود.

۸- هرگز از محصولات قلیایی قوی و اسید هیدروفلوئوریک به عنوان مواد پاک کننده استفاده نکنید. این مواد شیشه را حل کرده و می‌توانند آسیب دیدن کاربر را به همراه داشته باشند.

۹- هرگز برای پاک کردن باقیمانده کربن بر روی ظروف، از حرارت استفاده نکنید. گرم کردن ظروف شیشه‌‌ای در دمای بیشتر از ۸۰۰ درجه فارنهایت (حدود ۴۰۰ درجه سانتی گراد) می‌تواند باعث شکستن شیشه شود.

۱۰- برای خشک کردن ظروف، حتما آن‌ها را بر روی رک خشک کن قرار دهید.

۱۱- در صورت شکستن ظروف، برای جمع‌آوری قطعات شکسته حتما از تجهیزات مناسب استفاده کنید و هیچگاه با دست قطعات را جمع‌آوری نکنید. شیشه‌های شکسته باید در ظروف مناسب پسماندهای تیز و برنده و دارای برچسب جمع‌آوری شوند.

۱۲- حمام‌های بازی که برای پاکسازی شیشه‌آلات آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرند، برای پوست و چشم‌ها بسیار خطرناک هستند. به همین دلیل توصیه می‌شود حین پاکسازی شیشه‌آلات آزمایشگاهی حتما از تجهیزات حفاظت فردی ([۱]PPE) مانند روپوش آزمایشگاهی، عینک ایمنی و محافظ چشم، دستکش، محافظ صورت و… استفاده نمایید.

۱۳- مایعات قلیایی را درون بالن‌های ژوژه یا بورت‌ها نگهداری نکنید. ممکن است این امر موجب چسبیدن درپوش بالن یا شیر بورت به آن شود.

۱۴- موادی که برای پاکسازی شیشه‌آلات آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرند، تنها برای ظروف شیشه‌ای مناسب هستند. به همین دلیل از قرار دادن ظروف سرامیکی و … در این مواد خودداری کنید.

۱۵- توجه داشته باشید که قرار دادن ظروف شیشه‌ای در حمام‌های بازی به مدت طولانی، می‌تواند به این ظروف آسیب برساند. به همین دلیل ظروف را بیش از حد درون این مواد قرار ندهید.

۱۶- پیش از قرار دادن ظروف شیشه‌ای درون مواد شوینده، حتما اتصالات پلاستیکی را جدا نمایید . زیرا مواد شوینده می‌توانند باعث خوردگی مواد پلاستیکی شوند.

۱۷- حلال‌ها و مواد شوینده را پس از استفاده به صورت ایمن دفع نمایید.

انواع روش‌های شستشوی ظروف آزمایشگاه

۱. روش معمول و سنتی شستشوی ظروف آزمایشگاهی ۲. استفاده از ماشین‌های ظرف‌شویی آزمایشگاهی ۳. اتوکلاو برای استریل کردن ظروف آزمایشگاهی ۴. استفاده از دستگاه التراسونیک برای شستشوی ظروف آزمایشگاهی 

حلال های رایج تمیز کردن ظروف آزمایشگاهی

1-هیدروکلریک اسید

2-استون

3-اتانول

4-آب مقطر

هیدروکلریک اسید

بدیهی است که باید همیشه در ابتدا وسایل آلوده را قبل از شستشو، ضد عفونی نمود. ترکیبات قلیائی موجود در سطح وسایل شیشه ­ای آغشته به سود، باید با قرار دادن آن­ها در محلول هیدروکلریک اسید 5% خنثی گردد و سپس چند مرتبه با آب لوله ­کشی و در انتها با آب مقطر آب­کشی شود. هیدروکلریک اسید محلولی شفاف، بی‌رنگ و بسیار تند بو از هیدروژن کلرید (HCl) در آب است. یک اسید معدنی بسیار خوردنده و قوی با کاربردهای فراوان که برای شستشوی ظروف آزمایشگاهی، اسیدشویی و شستشوی فلزات، تمیزکننده ­ها و پاک­ کننده­ های خانگی و صنعتی، کنترل PH و خنثی سازی استفاده می ­شود. هیدروکلریک اسید در محلول‌های تا ۳۸٪  از HCl مقدار غلیظ تهیه می‌شود و غلظت‌های بیشتر فقط تا ۴۰٪  از نظر شیمیایی قابل تولید هستند. از تولیدکنندگان بزرگ جهانی این ماده می­ توان به شرکت ­های دو کمیکال (Dow Chemical Company)  ، اکشیال(Axiall Corporation) ، دترکس (Detrex Corporation) و ای جی سی (AGC Chemicals) اشاره کرد. فروش اسید هیدروکلریک برای صنایع مختلف انجام می شود.

استون

استون(استن) ساده­ ترین و مهم­ترین کتون با فرمول مولکولی C3H6O، مایعی بی رنگ، سمی، فرار و قابل اشتعال است. بدلیل قطبیت بالا حلال خوبی برای اکثر ترکیبات آلی بشمار می‌رود و بخوبی در آب، اتانول و اتر حل می‌شود. استون یک حلال متداول برای شستشوی ظروف شیشه­ ای آزمایشگاهی محسوب می ­شود؛ زیرا ماده ­ای فرار با هزینه مناسب می ­باشد. فروش استون(حلال پاک کننده) در بسیاری از زمینه‌ها از جمله: صنایع پلاستیک، ساخت الیاف مصنوعی، صنایع داروسازی، صنایع تولید واکس، رزین، چربى ­ها، گریس و روغن­ ها، صنایع ساخت سموم و برخی علف­ کش­ ها انجام و مورد استفاده قرار می‌گیرد. بزرگترین تولیدکننده استون در دنیا اینئوس فنول (INEOS Phenol) می ­باشد که دارای بزرگترین بخش تولید استون(420000تن در سال) در بورن بلژیک است که ظرفیتی معادل 17% از تولید استون در دنیا را به خود اختصاص داده ­است.

اتانول

اتانول آزمایشگاهی که به شکل معمول اتیل الکل، الکل اتیلیک، الکل میوه، الکل خوراکی یا به سادگی الکل نامیده می ­شود و به وسیله­ تخمیر قندها توسط مخمرها به وجود می­ آید. اتانول حلال بسیار خوبی است و لذا در آزمایشگاه­ ها، صنایع داروسازی، صنایع عطر و ادکلن سازی، رنگ­ سازی و صنعت ­های مختلف دیگری مورد استفاده قرار می­ گیرد و به دلیل نقطه ذوب بسیار پایین در صنعت ضدیخ ‌سازی کاربرد فراوانی دارد. فروش اتانول %85 – 70 به عنوان محلول ضدعفونی­ کننده در بسیاری از موارد از جمله ضدعفونی کردن تجهیزات آزمایشگاهی و ابزارهای طبی مورد استفاده قرار می ­گیرد. برزیل به ­عنوان یکی از تولیدکنندگان اصلی اتانول در جهان است و بازار جهانی اتانول توسط حضور برجسته شرکت­ هایی مانند گرین پلینتس( Green Plains Inc )، فلینت هیل(Flint Hill Resources)، گروه سولوی (Solvay Group)، اندرسونز (The Andersons) مشخص می­ شود.

آب مقطر

این نوع آب از طریق فرایند تقطیر، خالص­ سازی می ­شود و بسیاری از ناخالصی­ های آن مانند کربنات­ ها و ترکیباتی همچون سیلیس­ ها گرفته شده ­است. منیع اولیه­ای که در فرایند تقطیر استفاده می ­شود می­ تواند آب لوله ­کشی باشد اما در اغلب موارد از آب طبیعی(چشمه و رودخانه و … ) استفاده می ­شود. معمولاً این آب جوشانده می ­شود و بخارات حاصل جمع ­آوری و تغلیظ شده و آب مقطر را تشکیل می­ دهد. در حالی ­که اکثر مواد معدنی، نمک ­ها، ذرات ریز و تاحدی سایر ناخالصی ­ها جدا می ­شوند اما منیع آب اولیه بسیار مهم است؛ زیرا بسیاری از ناخالصی­ ها( از قبیل مواد آلی فرار و جیوه ) به همراه آب تبخیر می ­شوند. مهم­ترین کاربرد آب مقطر بدلیل نداشتن ناخالصی و املاح مضر در موارد صنعتی و دارویی می ­باشد. البته این نوع آب کاربردهای فراوان دیگری نیز دارد که از جمله مهم­ترین کاربردهای آن می ­توان به استرلیزه کردن تجهیزات، پاک کردن ظروف شیشه ­ای آزمایشگاه، ساخت آب با خلوص بالا و به عنوان حلال در تولید محلول اشاره کرد. به دلیل کاربرد فراوان این محصول، فروش آب مقطر به صورت گسترده ای انجام می شود.

دستگاه شستشوی التراسونیک برای ظروف آزمایشگاهی

شستشوی التراسونیک روشی قدرتمند و بهینه برای از بین بردن آلاینده‌های سخت است. تمیز‌کننده التراسونیک، دستگاهی است که سریع و کامل آلودگی‌ها، میکروب‌ها و هر نوع آلاینده‌ای را از روی سطح مورد‌نظر پاک می‌کند. با قرار دادن وسیله‌ای که می‌خواهیم بشوییم در حمام التراسونیک، سطوح آن بر اثر حرکت سریع آب و محلول شستشو که توسط التراسونیک تولید شده‌اند، تمیز می‌شود. آلاینده‌های مختلف مثل روغن و گریس، مواد شیمیایی، خاك و هر نوع آلودگی دیگر در این روش به راحتی و بدون  کوچکترین صدمه‌ای پاک می‌شوند. پاک‌کننده التراسونیک نه تنها عمل تمیز کردن را آسان می‌کند بلکه باعث صرفه‌جویی در وقت و انرژی هم می‌شود. لوله‌های آزمایشگاهی، ارلن، پیپت، بالن و هرگونه وسایل آزمایشگاهی دیگر، به راحتی و با سرعت به وسیله التراسونیک تمیز می‌شوند و مهم‌تر این که التراسونیک کاملاً بی‌خطر است.

معمولا شستشوی ظروف و وسایل آزمایشگاهی در التراسونیک با استفاده از آب و یک شوینده ملایم انجام می‌گیرد که صدمه‌ای به ظروف نمی‌زند.مطالعات مختلف نشان داده‌اند که تمیزکننده التراسونیک می‌تواند روند تمیز کردن شما را تا 60 برابر سریع‌تر انجام دهد.

مطالعه بیشتر**********************معرفی 6 همزن آزمایشگاهی

روش شستشوی ظروف آزمایشگاه با دستگاه التراسونیک

برای تمیز کردن با دستگاه شستشوی التراسونیک لازم است وسایل داخل سبد مخزن قرار داده شوند تا به ظروف آزمایشگاهی صدمه‌ای نرسد. بهتر است این وسایل در داخل محلول و حداقل در عمق بیشتر از 5/2 سانتی‌متر قرار بگیرند. بهتر است آب داخل دستگاه شستشوی آلتراسونیک آب مقطر یا آب دیونیزه باشد. مواد شیمیایی مختلفی هم برای تمیز کردن وجود دارد. حتما قبل از استفاده از این شوینده‌ها در مورد آنها اطلاعات لازم را داشته باشید. هرگز نباید از الکل یا محلول‌های قابل اشتعال در دستگاه شستشوی التراسونیک استفاده کنید چون سبب آتش‌سوزی خواهد شد و محول‌های مورد استفاده باید پایه آبی داشته باشند نه الکلی. مواد اسیدی هم به مخزن دستگاه آسیب می‌رساند. دستگاه را روشن کرده و روی دمای 60 درجه سانتی‌گراد برای مدت زمان 10 دقیقه تنظیم کنید. البته این دما و زمان بر اساس ماهیت وسیله‌ای که قرار است شسته شود، می‌تواند متفاوت باشد. پس از پایان شستشو ظروف را از دستگاه خارج کنید. سپس آنها را دستی یا در دستگاه خشک‌کن قرار دهید تا کامل خشک شوند. دقت کنید که نباید از محلول تمیز کننده دستگاه التراسونیک بیش از یک بار استفاده شود. حتما باید آن را تخلیه کنید و برای شستشوی مجدد با آب تازه پر کنید. التراسونیک به تنهایی باعث از بین رفتن باکتری‌ها نخواهد شد. لازم است برای ضدعفونی کردن از یک محلول ضدعفونی کننده مناسب استفاده شود. البته برای وسایل آزمایشگاهی آلوده به مواد بیوشیمیایی می‌توان بعد از تمیز شدن در التراسونیک از اتوکلاو برای استریل کردن استفاده کرد.

مزایای شستشوی ظروف آزمایشگاه با التراسونیک

ویژگی‌های خاصی که دستگاه شستشوی التراسونیک دارد سبب شده تا این دستگاه در صنایع مختلف، مصارف پزشکی و آزمایشگاهی کارایی بالایی داشته باشد. از جمله مزیت‌های دستگاه شستشوی التراسونیک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• سرعت بیشتر و دقت بالاتر
• صرفه‌جویی در مصرف انرژی
• امکان شستشوی وسایل ظریف و حساس با جزئیات به طور کامل

سخن پایانی:

روشهای گوناگونی برای شستشوی ظروف آزمایشگاهی در آزمایشگاه های مختلف  بدلیل متفاوت بودن نوع آلودگی وجود دارد که یکی از این روش ها، روش شستشوی دستی است که نیازمند شستشو با اسید یا باز، مواد ضدعفونی­ کننده، آب ریختن یا غوطه ور کردن در آب است که می تواند در تشت های پلاستیکی انجام شود. اما شستشوی التراسونیک روشی قدرتمند و بهینه برای از بین بردن آلاینده‌های سخت است. تمیز‌کننده التراسونیک، دستگاهی است که سریع و کامل آلودگی‌ها، میکروب‌ها و هر نوع آلاینده‌ای را از روی سطح مورد‌نظر پاک می‌کند.و به دلیل ویژگی های خوبی که دارد از جمله سرعت بیشتر،امکان شستشوی وسایل ظریف و حساس با جزئیات و… بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.